Khám phá lịch sử hình thành dân cư Đông Á là thách thức lớn
nhất của sử học hiện đại. Do thiếu phương tiện, thế kỷ XX đã thất bại, dẫn tới
các cuốn sử phương Đông được viết sai lầm. Sang thế kỷ XXI, nhờ di truyền phân
tử vào cuộc, khoa học khám phá rằng, người Hiện đại Homo sapiens xuất hiện đầu
tiên ở châu Phi 195.000 năm trước và khoảng 60-70.000 năm trước di cư tới, làm
nên dân cư Đông Á. Đến nay đã xuất hiện hàng trăm nghiên cứu di truyền dân cư
Đông Á, tạo ra hiểu biết ngày càng phong phú, sâu sắc về bộ gen dân cư khu vực.
Tuy nhiên, trên vấn đề quan yếu là con đường di cư của người tiền sử tới phương
Đông, các học giả lại chia rẽ theo hai quan điểm. Một cho rằng, người từ châu
Phi theo ven bờ Ấn Độ Dương tới Đông Nam Á, được gọi là con đường phương Nam.
Phái còn lại, cũng gồm tác giả của những trung tâm di truyền lớn như Hội Địa lý
Quốc gia Hoa Kỳ và Viện Nhân học tiến hóa Max Planck Đức, cho rằng con đường từ
Trung Đông vào Trung Á rồi sang Đông Á là con đường chính tạo nên dân cư ngoài
châu Phi. Về thời điểm và số lần con người rời châu Phi cũng được quan niệm
khác nhau: Trong khi Stephen Oppenheimer của Đại học Oxford cho rằng chỉ có cuộc
ra đi duy nhất thành công vào 85.000 năm trước thì Spencer Wells của National
Geographic lại nói, có cuộc di cư 60.000 năm trước theo con đường phía Nam
nhưng cuộc ra đi sau đó, vào 45000 năm trước, theo con đường phía bắc, mới thực
sự quan trọng, làm nên chủ thể của nhân loại ngoài châu Phi. Sự không thống nhất
như vậy đã dẫn tới những quan niệm trái ngược nhau về quá trình hình thành dân
cư Đông Á. Kết quả là cho tới nay vẫn chưa có tiếng nói chung cuộc về vấn đề
này. Có thể nói rằng, dù ngày càng tích lũy nhiều dữ liệu di truyền nhưng vấn đề
lịch sử hình thành dân cư Đông Á vẫn dẫm chân tai chỗ.
Trung Quốc là cường quốc di truyền học. Hơn 30 năm trước, họ
đã chi một triệu USD cho nhóm Y.J. Chu
DH Texas thực hiện Dự án Quan hệ di truyền của dân cư Trung Quốc
(Genetic Relationship of Populations in China) thu kết quả vang dội. Hiện nay
DH Phúc Đán là địa chỉ lớn của di truyền học, với những học giả tầm cỡ như Kim
Lực (Jin Li), Lý Huy (Hui Li), Chuan-Chao Wang, … tuy nhiên họ vẫn chưa thể khẳng
định ai là tổ tiên của người Trung Quốc!
Việt Nam là nước chậm chân tới lạc lõng trong lĩnh vực này.
Cho tới ngày 03 tháng 10 năm 2017, mới có Dự án 1000 bộ gen người Việt Nam được
công bố trên tạp chí Scientific Reports (1). Dự án có ý nghĩa lớn là xây dựng bộ
dữ liệu di truyền đầu tiên của người Việt Nam. Tuy nhiên vì theo quan niệm hai
dòng di cư tới Đông Á, Dự án đã sai lầm khi cho rằng, dân cư Việt Nam được hình
thành theo hai lớp: “Một bộ phận lớn nông dân Đông Á tràn xuống, chồng lên số
lượng nhỏ dân săn hái bản địa.”Kịch bản như vậy dẫn tới hệ quả là, người Việt
Nam là con cháu của người Hán. Lẽ đương nhiên, về mặt di truyền học, người Việt
Nam phải có độ đa dạng sinh học thấp hơn người Trung Quốc. Trong khi, trên thực
tế, hầu hết các khảo cứu di truyền đều kết luận: “Người Việt Nam có độ đa dạng
sinh học cao nhất trong dân cư châu Á.” (2) Điều này chứng tỏ rằng, dân cư Đông
Á cùng tổ tiên Mongoloid phương Nam mà người Việt Nam gần tổ tiên nhất. Hay nói
cách khác: Việt Nam là nơi phát tích của dân cư châu Á! Thực tế này đã hoàn
toàn phủ định kết luận của Dự án 1000 bộ gen người Việt!
Công bố mới đây của Viện Nghiên cứu tế bào gốc - công nghệ
gen Vinmec (3) cho rằng: “người Việt "nằm cạnh" một cách độc lập với
người Hán ở phía Nam và cách xa người Hán ở phía Bắc Trung Quốc.” Về công bố
này, trước hết thấy rằng, với hơn 300 bộ gen người Kinh thì chưa có cơ sử để
nói về nguồn gốc dân tộc Việt. Đưa ra ý tưởng như vậy là các tác giả dựa vào
tài liệu tiếng Anh. Nhưng ở đây có sự hiểu lầm. Nguyên bản tiếng Anh viết North
Chinese people để chỉ người Trung Quốc phía Bắc, nói về
khoảng 100 triệu người thuộc các sắc dân thiểu số Mongol, Turky, Ewenky,
Tungusic, Altaic, Eskimos… sống ở Bắc Trung Quốc, có mã di truyền khác với người
Hán. Trong chi đó, South Chinese People là chỉ người Trung Quốc phía Nam, tức người
Hán. Các tác giả của Vinmec dịch Chinese
people là người Hán rồi chia ra
người Hán phía Bắc, người Hàn phía Nam. Người Hán là một chủng nên dù ở miền
Bắc hay miền Nam vẫn là người Hán. Cùng thuộc chủng Mongoloid phương Nam (South
Mongoloid) nên người Việt Nam không thể “độc lập” với người Hán.
Một kết luận khác cũng cần được mổ xẻ: “Bên cạnh
đó, nghiên cứu đã giải mã một câu chuyện trong lịch sử: dù có nhiều khu vực
biên giới chung và mối quan hệ lâu đời nhưng hệ gen của người Việt lại không có
sự giao thoa nhiều hay chịu ảnh hưởng từ hệ gen người Hán.”Đây là kết luận
sai thực tế và phản khoa học.
Từ hơn 10 năm trước, trong cuốn Hành trình tìm lại cội nguồn
(4), bằng tri thức di truyền học, cổ nhân chủng, khảo cổ, văn hóa và lịch sử,
chúng tôi đã phát hiện: dân cư Việt Nam được hình thành theo hai lớp. Khoảng
70.000 năm trước, hai đại chủng người tiền sử Australoid và Mongoloid từ châu
Phi di cư đến Việt Nam. Tại đây họ hòa huyết sinh ra bốn chủng người Việt cổ:
Indonesian, Melanesian, Vedoid và Negritoid đều thuộc loại hình Australoid.
40.000 năm trước, khi khí hậu phía bắc tốt hơn, người từ Việt Nam đi lên khai
phá Hoa lục và trở thành dân cư Trung Quốc. 7000 năm trước, tại Ngưỡng Thiều
Nam Hoàng Hà, người Việt Australoid tiếp xúc hòa huyết với người Mông Cổ phương
Bắc (North Mongoloid ) sinh ra chủng người Việt Mongoloid phương Nam (South
Mongoloid). Người Mongoloid phương Nam tăng nhân số, trở thành chủ thể lưu vực
Hoàng Hà. Khoảng 2698 năm TCN, do cuộc xâm lăng của người Mông Cổ chiếm Nam
Hoàng Hà, người Việt di cư về phía nam, đem nguồn gen Mongoloid chuyển hóa di
truyền dân cư Nam Dương Tử và Việt Nam sang chủng Mongoloid phương Nam. Khoảng
2000 năm TCN, toàn bộ dân cư Nam Dương Tử và Việt Nam mang mã di truyền
Mongoloid phương Nam. Nhân chủng học gọi là người Việt hiện đại.
Như vậy là dân cư Viêt Nam cũng như toàn Đông Á được hình
thành theo hai lớp: ban đầu, người Australoid từ Việt Nam đi lên, tạo thành dân
cư Hoa lục. Sau đó, người Mongoloid phương Nam từ Hoa lục trở về chuyển hóa di
truyền dân cư Việt Nam và Đông Nam Á sang chủng Mongoloid phương Nam. Một câu hỏi
quan trọng được đặt ra: phải chăng một số lượng lớn người từ Hoa lục tới, thay
thế người bản địa, làm nên dân cư Việt Nam? Di truyền học cho câu trả lời dứt
khoát: Không! Bởi lẽ nếu sự thay thế diễn ra thì người Việt Nam hiện
nay phải là con cháu của người Hán. Kết quả tất yếu: người Việt Nam phải có độ
đa dạng sinh học thấp hơn người Hán. Nhưng các khảo cứu cho thấy người Việt Nam
có độ đa dạng sinh học cao nhất châu Á, chứng tỏ không hề có sự thay thế dân cư
Việt Nam bằng người nông dân Trung Quốc. Sự việc đã diễn ra theo luật chuyển
hóa di truyền: một lượng nhỏ người từ phương Bắc xuống chung sống hòa bình, đem
gien Mongoloid chuyển hóa dần dân cư bản địa sang chủng Mongoloid phương Nam.
Di chỉ Mán Bạc Ninh Bình với nghĩa địa có 30 di hài người Australoid và
Mongoloid, chứng nhận cho việc này. Do vậy, người Việt Nam hiện nay vẫn giữ được
độ đa dạng sinh học cao nhất châu Á. Hiện tượng trái ngược từng xảy ra ở Nhật.
30.000 năm trước, người Việt cổ loại hình Australoid tới Nhật, làm nên văn hóa
Jomon. 400 năm TCN, do tác động của chiến tranh thời Chiến Quốc, nhiều triệu
người Dương Việt chủng Mongoloid phương Nam tại duyên hải phía đông Trung Quốc
tràn qua Triều Tiên sang Nhật, làm nên văn hóa Yayoi. Người Yayoi hòa huyết với
dân Jomon bản địa sinh ra người Nhật hiện đại mã di truyền Mongoloid phương
Nam. Do số người Yayoi quá đông còn số người Jomon quá ít nên gen người Yayoi lấn
át, chiếm tới 80% bộ gen, khiến cho người Nhật hôm nay thuộc loại dân cư trẻ với
độ đa dạng sinh học thấp.(5)
Như vậy, sự thật dòng giống và lịch sử cho thấy: người Việt
và người Hán cùng một chủng trong đó người Việt là tổ tiên của người Hán.
Đúng như lời PGS Đồng Văn Quyền, phó Viện trưởng Viện Công
nghệ Sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ VN trên báo Tuổi trẻ: “Con số
305 bộ gen chưa có ý nghĩa nhiều về khoa học, chưa đủ để thu được những thông
tin mong muốn.” Do vậy, những kết luận nêu trên của nhóm nghiên cứu là thiếu cơ
sở, gây ngộ nhận đáng tiếc cho cộng đồng.
Sài
Gòn, 19.7.2-19
Tài liệu tham khảo:
1. S.W.
Ballinger et al: Human mitochondrial DNAs (mtDNAs) from 153 independent samples
encompassing seven Asian populations were surveyed for sequence variation. The
greatest mtDNA diversity and the highest frequency of mtDNAs with HpaI/HincII
morph 1 were observed in the Vietnamese suggesting a Southern Mongoloid origin
of Asians. (Southeast Asian mitochondrial DNA Analysis reveals genetic
continuity of ancient Mongoloid migration. Genetic 1992 N. 130 P.139-45).
2. Ngày 03
tháng 10 năm 2017, tạp chí Scientific Reports công bố nghiên cứu “CÁC CUỘC ĐIỀU TRA ĐỊA LÝ VÀ BỘ GEN CỦA NGƯỜI
VIỆT NAM CHO THẤY SỰ BIẾN ĐỘNG NHÂN KHẨU HỌC LỊCH SỬ PHỨC TẠP” (Phylogeographic
and genome-wide investigations of Vietnam ethnic groups reveal signatures of
complex historical demographic
movements-https://www.nature.com/articles/s41598-017-12813-6) của chín tác giả:
S. Pischedda, R. Barral-Arca, A. Gómez-Carballa, J. Pardo-Seco, M. L. Catelli,
V. Álvarez-Iglesias, J. M. Cárdenas, N. D. Nguyen, H. H. Ha, A. T. Le, F.
Martinón-Torres, C. Vullo & A. Salas.
3. Báo Tuổi
trẻ
https://tuoitre.vn/cong-bo-nghien-cuu-bo-gen-nguoi-viet-bat-ngo-ve-nguon-goc-20190716215120206.htm
4. Hà Văn
Thùy. Hành trình tìm lại cội nguồn.
NXB Văn học, H. 2008
5. Hà Văn
Thùy. Góp một cách nhìn về lịch sử Nhật Bản.
http://www.vanhoahoc.vn/nghien-cuu/van-hoa-the-gioi/van-hoa-trung-hoa-va-dong-bac-a/2271-ha-van-thuy-gop-mot-cach-nhin-ve-lich-su-nhat-ban.html
